Các thể loại yoyo tiêu chuẩn và mở rộng

Nhiều người mới bắt đầu chơi đều đã từng đặt câu hỏi về những thể loại (hay divisions) yoyo khác nhau và chúng là gì. Ở bài viết này, mình xin nêu ra hầu hết các thể loại chơi trên toàn thế giới đã được công nhận cho đến hiện tại. Một số thể loại khá là phổ biến mà đa phần các bạn đã biết, và cũng có một số thể loại mà lần đầu tiên mình mới nghe qua, một số rất hay, một số khá là quái mà mình cũng không thể tưởng tượng ra.

Lưu ý một chút, những yoyo mình gợi ý trong từng thể loại không phải bắt buộc, nó mang hình thức minh họa cho các bạn dễ hình dung hơn là chính, tất nhiên đấy là những yoyo khá tốt mà các bạn có thể dễ dàng tìm được ở bất kỳ đâu với giá rất dễ chịu. Các bạn có thể tự do lựa cho mình bất kỳ yoyo nào miễn là phù hợp với mình. Mình không quảng cáo cho bất kỳ cá nhân nào.

CÁC THỂ LOẠI CHÍNH

1 - 1A / Single A

1A là style yêu cầu bạn dùng 1 con yoyo với 1 đầu dây buộc vào ngón tay bạn khi đang thực hiện những trick thuộc về “Single-Hand Tricks”, hay còn gọi là “Single A” hoặc “1A” cho ngắn gọn.

Có thể đây là style phổ biến nhất, khi mà hầu hết những người mới chơi đều chọn 1A để khởi đầu. Tuy nhiên, không phải vì là style khởi đầu mà 1A dễ, rất nhiều trick khó nhằn và phức tạp đang chờ đợi bạn khám phá, chứ không chỉ là những trick cơ bản. Độ rộng khe / gap của yoyo 1A rất rộng. vì thế việc thu dây là rất khó, muốn lên dây được bạn phải thực hiện động tác Bind ( chờ link cái gì, tự search Youtube đi ). Nhưng đối với dân chuyên nghiệp thì yoyo càng ít nhạy càng tốt, hoặc không nhạy. Cách chơi của yoyo này hầu hết là dựa vào sợi dây là chính. đó là sự kết hợp tuyệt vời giữa các ngón tay và sợi dây, đồng thời điều chỉnh yoyo sao cho không bị chết giữa chừng cho đến lúc thu dây lên.

Yoyo sử dụng để chơi 1A thì nhiều vô số kể, chỉ cần là Butterfly shape ( tất nhiên là không nhạy ) thì con nào cũng chơi 1A được, như những con ở hạng mục trên mình có đề cập, hoặc cao cấp hơn thì có MagicYoyo Y03 Hertz, Yoyoformula J0S, Yoyoformula J2S … Ưu điểm của những lựa chọn này thì chắc chắn là rẻ, tất nhiên thì tiền vẫn là tiền thôi nhưng mà đập cục nhôm 300k vẫn đỡ xót của hơn cục 3,000k mà..

Sau này, khi đã cứng cáp hơn và có một nền móng vững chắc, bạn đã có thể sẵn sàng chi tiền cho những con yoyo metal / kim loại giá cao hơn nữa, đi đôi với chất lượng tốt hơn.

Các bạn có thể check qua clip của Võ Bảo Duy, 1 trong những thrower Việt Nam cực kỳ tài năng mà mình thích ở thể loại 1A này.

2 - 2A / Double A

Qua phần trên thì bạn đã có được khái niệm về 1A rồi phải không ? Bây giờ chúng ta sẽ chuyển sang 2A. Đây là 1 style yoyo phổ biến khác, thông thường được tập trung về 1 trick như “Loop the Loop”, “Milk the Cow”, “Shoot the Moon”, … ( 3 trick nói trên cũng nằm trong list 30 trick cơ bản đấy :> ) Nghe đơn giản chứ ? Cứ từ từ, hãy thử làm với 2 yoyo cùng lúc xem nào. Và ý của mình không chỉ đơn thuần là làm double loop, mà là còn nhiều trick khác thuộc vào hàng hardcore, như là “Wrap” hoặc là “Tangler”, … Bây giờ có thể bạn chưa biết tên của các trick này, nhưng khi bạn bắt đầu gia nhập vào thế giới của “2A” hoặc là “Double A”, hoặc thật đầy đủ là “Double-handed Tricks”, bạn sẽ quen thuộc với những cái tên liên quan nhanh thôi.

Vì phải xử lý cả 2 vật thể đang chuyển động với tốc độ chóng mặt cùng lúc, cho nên để thành thạo style này, bạn cần phải bỏ ra nhiều thời gian tập cảm nhận dây thật tốt và phải có sự kiên nhẫn đáng nể. Tuy nhiên thành quả mà sự luyện tập của bạn mang lại sẽ hoàn toàn xứng đáng. Ngoài ra, 2A chính là thể loại cấp cao của Zero A, và hình như nó ra đời trước cả 1A.

Yoyo sử dụng cho 2A là những con yoyo với shape Modified hoặc Imperial, đơn cử giá rẻ là Loop 808, Loop 360 của YoyoFactory … hoặc có thể chi tiền ra mua một cặp Loop 1080 của YYF, LP của sOMEThING, hoặc Initiator của C3 Yoyo Design,… là có thể chơi 2A về lâu về dài.

Tuy nhiên, đừng bao giờ hỏi 2A có thể chơi được bằng 1 con yoyo hay không, bởi vì cái tên của thể loại này ( Double-handed Tricks ) đã nói lên tất cả.

Clip minh họa cho thể loại 2A là một nhân vật nổi tiếng và đoạt giải nhất hạng mục này ở World Yoyo Contest 2015 - Shinji Saito.

3 - 3A / Triple A

Chắc chắn không phải là chơi 3 con yoyo cùng 1 lúc đâu, các bạn đừng nhầm, chơi 3 yoyo cùng lúc thì mình nghĩ là thể loại Diabolo mà bạn thường hay thấy trong các tiết mục xiếc của China ( có thể search trên Youtube ). Thay vào đó, 3A là thể loại xuất phát từ 1A, sử dụng 2 yoyo 1A cùng lúc. 

Cũng có thể nói 3A là thể loại khó hơn nhiều so với 2 thể loại trước, vì ngoài điều khiển 2 vật thể đang chuyển động thì 2 con yoyo này không hề nhạy như 2A và nó cũng không phải là 1 thể loại dễ để bạn thành thạo, do đó bạn sẽ thấy rằng xu hướng người chơi đi sâu vào thể loại này khá ít. Tại Việt Nam thì 3A theo mình quan sát được đến giờ cũng rất ít người chơi, ngày xưa có anh thamtubang a.k.a Nguyễn Lương Bằng chơi 3A khá giỏi, cũng là tiên phong trong thể loại này tại Việt Nam hồi 2010, hiện tại thì mình biết bạn Quốc Thịnh chơi đỉnh phết, clip của Thịnh các bạn có thể xem bên dưới.

Một phần của sự khó tiếp cận có lẽ là do việc đầu tư 2 con yoyo 1A thật tốt để đập luyện tập cũng là một vấn đề. Yoyo sử dụng cho 3A thì nhiều lắm, giống 1A vậy, cứ Butterfly Shape là chơi được thôi. Tuy nhiên, là thể loại va chạm nhiều, nên có lẽ bạn sẽ muốn đầu tư 1 cặp yoyo nồi đồng cối đá với một cái gap vừa đủ rộng để bước vào thể loại đầy mồ hôi và nước mắt này.

Clip cho thể loại này thì mình lấy của Quốc Thịnh, một trong những tài năng 3A tại Việt Nam hiện giờ.

4 - 4A / Offstring

Là thể loại khá ảo, dễ gây ấn tượng, không dễ chơi nhưng dễ trúng thưởng, 4A hay còn có 1 cách gọi khác là thể loại “Offstring” ( hoặc gọi là yoyo không dây cho bình dân ). 

Giống như tên gọi, con yoyo không bị buộc chặt vào dây, bạn có thể tung yoyo lên trời và dùng dây để bắt lấy nó trong không trung, và để cho yoyo cân bằng trên sợi dây giống như 1 người nhào lộn đang đứng trên 1 sợi dây thừng. Không chỉ vậy, 4A có lẽ là một thể loại thách thức sự dẻo dai và sự phản xạ của bạn rất nhiều.

Yoyo sử dụng cho 4A cũng khá phong phú và đa dạng, đặc trưng của yoyo 4A là dù có shape Butterfly, nhưng khe bearing lại khá hẹp để dễ thu dây. Đa số sẽ bằng nhựa và to hơn yoyo bình thường nhiều, với một thể loại đập đất nhiều và không cố định vào dây, ta sẽ cần 1 con yoyo bằng nhựa bền, độ nảy tốt và to hơn yoyo bình thường để dễ bắt từ trên cao, đơn cử là Hayabusa hoặc Skyhawk của Duncan, Flight của YoyoFactory, Gaia của C3 Yoyo Design, …

Clip minh họa cho thể loại Offstring thì mình lấy của Lê Phạm Đăng Quang - một cá nhân làm thay đổi stereotype của mình về việc các người chơi 4A phải gầy - tại X-Project 2023.

5 - 5A / Freehand

5A, hay còn được biết đến là phân nhánh “Counterweight” hoặc theo cách gọi phổ biến là “Freehand”. Được sáng tạo bởi huyền thoại 5A Steve Brown, style này có 1 vật được gọi là counterweight / đối trọng buộc chặt vào 1 đầu dây ( đầu dùng để buộc vào ngón tay ), và sau đó có thể dùng để tung qua lại trong khi đang làm tricks, tạo nên những tricks khá là ảo. 

Thể loại này được Steve Brown sáng tạo nên vào năm 1999 và cũng khá phổ biến ở Việt Nam vào thời điểm hiện tại.

Thông tin thêm là Counterweight ( gọi tắt là CW ) đã được trao bằng sáng chế của Mỹ ( bằng sáng chế số 6371829 ) nên bất cứ loại CW nào khác ko thông qua Duncan đều được coi là vi phạm bản quyền ( có 1 điều là Takeshi Dice đã mua bản quyền CW từ Duncan, trên bịch đựng của Takeshi Dice khi mua có ghi điều này ).

*Takeshi Dice là 1 loại CW đặc biệt, khắc phục nhược điểm của CW thường là dễ xoắn dây khi chơi những trick xoay CW nhiều. Takeshi Dice được thiết kế thêm 1 bearing nhỏ trong thân CW để CW có thể quay một cách độc lập và hạn chế sự xoắn dây / string tension khi chơi.

Vì yoyo không được cố định trên tay, khả năng va đập chắc chắn không thể tránh khỏi, nên yoyo sử dụng cho 5A khi bạn mới tập chơi nên là plastic / nhựa, nếu bạn là một fan của Duncan thì FHZ cũng không phải là ý tưởng tồi.

Clip minh họa cho thể loại Freehand mình sẽ lấy từ Quốc Anh, một thrower bé tuổi nhưng tay to với trình độ đỉnh cao trong thể loại này ở Việt Nam và đã có cơ hội bếch nhẹ vài cái giải quốc tế.

6 - AP / Artistic Performance

Có thể hiểu là khả năng perform của các bạn trên sân khấu, không quá phụ thuộc vào trick hay trình độ của các bạn, AP là thể loại các bạn có thể tự do trình diễn và hòa hợp với khán giả, chú trọng vào khả năng trình diễn cũng như thu hút và gây sự hứng thú cho người xem, AP cũng là 1 thể loại chính của World Yoyo Contest.

Bất kỳ thể loại yoyo nào cũng có thể đem vào AP, vì cái chính của AP là biểu diễn nghệ thuật, diễn xuất, hay diễn kịch gì đó, nói chung là vì vậy nên bất cứ thể loại nào cũng được chấp nhận ở AP.

Trong hình là team Spination với màn trình diễn AP ở WYYC 2014 và Steve Brown tại WYYC 2007.

Clip minh họa là màn trình diễn AP cực kỳ ấn tượng của team SHAQLER ở WYYC 2015.

Vậy là mình đã giới thiệu cho các bạn hết tất cả 6 thể loại chính ( trừ Zero A ra ) được chính thức thi đấu ở World Yoyo Contest hằng năm. Sau đây mình sẽ mở rộng thêm một số thể loại khác cũng được các dân chơi sáng tạo nhưng không phổ biến.

CÁC THỂ LOẠI PHỤ, NÂNG CAO VÀ MỞ RỘNG

0 - Zero A

Đây có thể coi là "thể loại" các bạn phải bước qua để vào con đường yoyo. Có thể hiểu thể loại này là dùng những con yoyo nhạy / responsive để thực hiện 30 trick cơ bản mà bạn có thể tự tìm hiểu ở Youtube, Google, và đúng rồi, chẳng có link sẵn đâu, phải tự khám phá cái đã, vì căn bản thì yoyo cũng là 1 trò chơi cho sự khám phá và sáng tạo mà :>

Trên hết thì Zero A không được thi đấu ở bất kỳ giải đấu nào cả. 30 trick cơ bản này độ quan trọng thế nào, sẽ có bài viết để nói về nó, trước mắt các bạn cứ mặc định trong đầu là dù bạn chơi 1A, 2A hay 3A 4A 5A gì đó, 30 trick cơ bản này sẽ là nền tảng cho hầu hết các trick đẹp mắt mà có thể các bạn sẽ muốn học sau này.

1 - 1/2A

Nghe tên thì các bạn cũng có thể hiểu, đây là thể loại sử dụng 1/2 mảnh yoyo. Khi yoyo sleep, các bạn dùng tay để cầm 1 mảnh yoyo lại, vừa đủ lực để mảnh yoyo đó tách ra khỏi mảnh còn lại, khi đó, mảnh còn lại dính với bearing và vẫn sleep. Thể loại này được tạo ra bởi Joshua Yee vào năm 1999 nhưng cũng có 2 yoer giúp nó trở nên nổi tiếng là Ryan Lai và Dave Poyzer.

2 - 1.5A

Có thể hiểu, đây là thể loại bạn đeo thêm 1 dây cho tay không cầm yoyo, nó na ná như 3A, nhưng chỉ sử dụng 1 con yoyo duy nhất.

3 - 1A Tourniquet

Đây là thể loại do nhà vô địch thế giới 2010 Jensen Kimmitt sáng tạo ra. Thể loại này dùng 1 loại dây dài gấp đôi dây bình thường 72 inch ( ~ 189 cm, hoặc Super Long String )

Cũng gần như 1A, nhưng thòng lọng lại được cột ở trên cùi chỏ 1 tí, thể loại này sử dụng toàn bộ cơ thể để sáng tạo ra trick, thể loại sử dụng cơ thể cũng chính là nét riêng của Jensen Kimmitt. Style này về sau được gọi rộng rãi là "Body trick".

4 - Freehand Offstring

Hay còn gọi là 9A ( 5A + 4A ) Nghe tên các bạn cũng có thể hiểu, yoyo không được cột vào dây và đầu kia được cột vào CW, không cột vào tay như 4A bình thường. Yoer đáng chú ý ở thể loại này là Ryan Lai

5 - Sliding Counterweight

Dựa trên một skilltoy gọi là Astrojax. Cũng có thể nói đây là 5A, nhưng CW không cột vào đầu kia của dây mà cho nó trượt tự do hoàn toàn trên sợi dây, như thế sẽ có thể sáng tạo thêm nhiều trick cho thể loại 5A.

6 - Doubles

Được sáng tạo bởi Steve Brown vào cuối năm 1999, nhưng Tommy Gun cũng góp phần làm cho nó phát triển. Đây là thể loại cột 2 yoyo vào cùng 1 tay, thường là ngón trỏ và ngón áp út.

Thể loại này được giới thiệu lần đầu trong 1 clip của Steve Brown ( rất lâu rồi) và trong 1 clip Chicago Crew của Tommy Gun. Thể loại này không được phổ biến, có thể vì sự khó khăn của nó trong việc kiểm soát cả 2 con yoyo trong cùng 1 tay, và khả năng yoyo va chạm nhau rất cao, thể loại 3A có lẽ làm nhiều bạn hứng thú hơn nhiều.

Mình không kiếm được clip cho thể loại này.

7 - Hydra

Thể loại này phổ biến ở Nhật, 2 con yoyo được cột trên 1 sợi dây, mỗi đầu dây cột 1 con yoyo, với sự phát triển của yoyo thì để có thể chơi thể loại này dễ dàng hơn, các bạn có thể sử dụng các yoyo có hubstack như PGM hay Z-stack như G5.

8 - Doc Pop Style

Đây là bước đầu tiên cho trick regeneration ( gọi tắt là regen ) của 4A như bây giờ. Lần đầu tiên được Doctor Popular thể hiện, ông sử dụng 1 CW nhẹ ở cuối dây cho thể loại 4A, giúp yoyo trở về chỉ bằng 1 tay, mình cũng ko biết giải thích nó ra sao, đại khái giống như regen của 4A ấy.

Đây cũng chính là ý tưởng cho Eiji ( một yoer 4A Nhật Bản) sáng tạo ra các trick regen cho 4A và phổ biến như bây giờ. Clip minh họa mình sẽ dùng trick regen cho các bạn dễ hình dung.

9 - Moebius

Chắc cũng nhiều bạn biết về thể loại này, được biết đến vào năm 1997, nhưng nó được trở nên phổ biến nhờ Doc Pop vào năm 2000. Nó giống như 1A, nhưng thòng lọng cuối dây được gỡ ra khỏi tay và tạo 1 thòng lọng lớn hơn để thực hiện các trick với thòng lọng này. 

Moebius có một vài người chơi như Doc Pop, Alex Berenguel và Zammy Ickler. Trong đó Zammy Ickler rất nổi tiếng ở thể loại này.

10 - Slippery Eel

Gần giống với thể loại 5A, nhưng đầu dây còn lại ko buộc vào bất cứ thứ gì. Được phát triển bởi các thành viên của Team High Performance vào năm 1998 và được phát triển sâu hơn bởi Steve Brown.

Thể loại này cũng được Kerzic (hay còn gọi là "CizreK") phát triển thêm, đồng thời cũng là người chơi chuyên sâu và tạo ra nhiều trick nhất cho thể loại này.

11 - Washing Machine

Thể loại này phát triển chính bởi Doc Pop. Sử dụng yoyo 1A, nhưng khi yoyo sleep, ta dùng động tác xoắn dây (giống như thay dây mới) để tháo yoyo ra khỏi dây, sao đó thực hiện các trick giống như 4A, và để thu dây, ta mở dây 1 lần nữa, cũng giống như thay dây, sao đó để yoyo land vào và thu dây. 

Ở thể loại này, mình cũng biết 1 người khá nổi tiếng đó là Hassan, 1 yoer khá nổi tiếng của Malaysia, anh là người đã sáng tạo rất nhiều trò cho cộng đồng yoyo.

12 - Double D

Thể loại này sử dụng 2 CW, 1 CW cột ở dây, 1 CW trượt tự do trong dây, hay có thể coi là sự kết hợp của 5A và sliding counterweight mình có đề cập ở trên.

13 - 7A

Thể loại này sử dụng yoyo 2A và cột vào nó 1 đầu là CW ( 5A+2A ). thể loại này được phát triển vào những thời kì đầu khi thể loại 5A mới được biết đến. Nhưng do quá khó chơi nên nó không bao giờ được phổ biến.

14 - Double Freehand

Ngay cả cái tên cũng đã nói lên thể loại này, sự dụng 2 con yoyo 5A, thể loại này được tạo ra bởi Steve Brow, lúc đầu nó đc mang tên là 13A (5A+5A+3A) nhưng sau này được đổi tên lại là 10A ( 5A+5A )

Sự thật thì thể loại này rất là khó chơi, vì các bạn phải kiểm soát tới 4 vật đang chuyển động độc lập, một điều khá khó khăn. Người nổi tiếng với thể loại này là Rafael Matsunaga hay còn được biết đến với cái tên RED, một thành viên của Duncan Crew USA.

15 - Go West

Có thể xem đây là một thể loại chơi phát triển hơn của thể loại Washing Machine và Moebius. Thể loại này cũng giống như Washing machine, nhưng vòng tháo xoắn ở cuối dây cũng được dùng để thực hiện trick.

Người phát triển thể loại chơi này chính là 2 cây đại thụ của nền yoyo thế giới, Takahiko Hasegawa và Hironori Mii và 1 yoer nữa là Kenji Nishi.

16 - ?A / Ky Zizan Style

Đây là một thể loại khá dị của Ky Zizan showcase vào National Yoyo Contest 2013, có lẽ là phát triển từ 1.5A, nhưng cả 2 đầu dây đều được buộc vào 1 con yoyo. Hiện tại mình chỉ thấy mỗi Ky Zizan chơi thể loại này. 

Còn có 2 thể loại mình ko nêu ra là Free Throwing và Sumo (Super-moebius ). 2 thể loại này khá khó diễn tả và cũng không tìm được quá nhiều thông tin về chúng, nên cho đến khi mình có gì mới mình sẽ cập nhật thêm vậy...

LỜI KẾT

Tuy có khá nhiều thể loại được sáng tạo ra, nhưng vì sự phổ biến và khả năng gọi là có thể chơi đc thì chỉ có 5 hạng mục ở các giải đấu yoyo trên thế giới là 1A, 2A, 3A, 4A, 5A và ở WYYC còn có hạng mục AP để thể hiện khả năng trình diễn trên sân khấu của người chơi.

Qua bài viết này hi vọng các bạn có thể hiểu và biết thêm được bộ môn này không chỉ có những division cơ bản. Dựa vào nền tảng những gì đã có sẵn, rất nhiều người đã sáng tạo thêm để gây dựng ra một nét riêng cho mình, các bạn cũng thấy trong bài viết Steve Brown hay Doc Poc ( Doctor Popular ) đã sáng tạo ra rất nhiều thể loại mà đến giờ không ít người vẫn còn theo đuổi chúng.

CREDITS

Toàn bộ bài viết này, mình dựa vào tài liệu từ anh Thành Lễ ( LeDark ) và Hồng Anh ( Dark4613 ), đã update và chỉnh sửa một số thứ có liên quan cho các bạn dễ hiểu hơn.

Ngoài ra, mình xin chân thành cảm ơn những cá nhân sau đã hỗ trợ mình viết bài này, và có lẽ là cả những bài viết về sau.

• Đặng Tấn ( Hình ảnh )
• Kiều Trung Quân ( Hỗ trợ thông tin )
• Nguyên Phan ( Hỗ trợ thông tin )
• Vũ Tuấn Anh ( Hỗ trợ thông tin )
• Lê Phạm Đăng Quang
• Quốc Thịnh
• Võ Bảo Duy
• Quốc Anh
• Team Yoyo Vũng Tàu